Mondiale crises in de topsport, deel 1: Fair Play Crisis

“Crisis? What is a crisis?”, zo bagatelliseerde Sepp Blatter in oktober nog de problemen binnen FIFA. Inmiddels heeft de voetbalbaas moeten bekennen dat binnen zijn organisatie fouten zijn gemaakt die het aanzien van het voetbal hebben geschaad. Niet alleen de wereldvoetbalbond dreigt het vertrouwen van de fans en sponsors te verliezen, de mondiale topsport in zijn geheel kampt met een vertrouwenscrisis. Vermeende corruptie onder sportbestuurders, dopingschandalen en gokzwendel: het kleeft de sport zwaar aan. Bovendien dragen giga salarissen en mega evenementen in tijden van financiële malaise niet bij aan een positief imago van de sport. Hoog tijd voor reflectie. Komt de topsport deze crises nog te boven?

De afgelopen honderd jaar heeft de sport zich spectaculair ontwikkeld. Het was de eeuw waarin de globalisering van de sport een vlucht nam, waarin een wereldwijd netwerk van sportorganisaties is ontstaan en het aantal beoefenaars enorm is uitgebreid. De eeuw ook waarin de publieke belangstelling voor sport enorm is gegroeid, sportevenementen een wereldwijde uitstraling hebben gekregen, met exponentieel gegroeide media-aandacht en commerciële waarde.

Deze ongebreidelde groei heeft de topsport gemaakt tot een serieuze sector, waarin de evenementen groter, de atleten sneller en de inkomsten hoger werden. Maar kent de groei ook grenzen? De stormachtige ontwikkeling gaat, vooral in hypercommerciële sporten als voetbal en wielrennen en bij mega evenementen als de Olympische Spelen en het WK voetbal, ook gepaard met een uitdijend netwerk van betrokken organisaties, steeds grotere commerciële belangen, en steeds grotere vraagstukken over de wijze waarop de sport wordt bestuurd.

In de toppen van het topsportsysteem wordt duidelijk dat het succes zijn keerzijden kent: het grote geld, de toegenomen aandacht en de verhoogde status trekken louche types aan, dagen sporters en bestuurders uit tot vals spelen en maken de sport erg afhankelijke van mondiale financiële ontwikkelingen. En ook al zijn deze keerzijden lang niet in alle sporten en sportorganisaties zichtbaar, het is wel een bedreiging voor het topsportsysteem als geheel. Het vertrouwen in de sport neemt af als het ene wezenlijke element van de sport – het willen winnen – een ander fundamenteel kenmerk – eerlijke competitie – dreigt te ondergraven.

De sport kan niet zonder een evenwicht tussen deze kenmerken. Het is in de sport als met yin yang: de genoemde eigenschappen zijn geen absolute polen zoals goed en kwaad, maar hebben elkaar nodig en zoeken steeds naar een nieuwe balans. Deze balans lijkt nu in de toppen van het topsportsysteem ernstig verstoord. Voor het eerst moeten we ons afvragen of het, om in termen van yin yang te blijven, de gezaghebbers in de sport zal lukken de verstoringen in het evenwicht te herstellen en daarmee het vertrouwen van de sportliefhebbers terug te winnen. Daartoe zal de mondiale topsportwereld een antwoord dienen te vinden op ten minste drie belangrijke crises.

Vandaag deel 1, de Fair Play crisis.

Fair Play Crisis

IOC-voorzitter Rogge maakte recent in een interview met de Guardian onomwonden duidelijk wat in zijn ogen het grootste gevaar is voor de hedendaagse sport: illegal betting. De opkomst van illegale goksyndicaten, die vooral een vlucht hebben genomen door de onbegrensde mogelijkheden van internet en waarin volgens Interpol alleen al in Azië 500 miljard dollar omgaat, leidt in de sport tot het manipuleren van wedstrijden, het zogenaamde match fixing, waarbij sporters worden omgekocht. Rogge wil de strijd aangaan, want als toeschouwers de uitslagen niet meer kunnen vertrouwen, zo redeneert de Belg terecht, is het snel gedaan met de liefde voor de sport.

Vanuit het voetbal zijn FIFA, UEFA en KNVB alert. Na het verschijnen van het boek ‘Doorgestoken kaart’, waarin journalist Declan Hill haarfijn uit de doeken doet hoe illegal betting en match fixing in Azië in zijn werk gaat, werd al snel duidelijk dat deze praktijken zich niet tot het Oosten beperken. In Nederland werd oorspronkelijke nog lacherig gedaan over de komst van ‘belchinezen’ op tribunes, maar inmiddels is de KNVB er van doorgedrongen dat er weinig te lachen valt.

Jacques Rogge is er van overtuigd dat de gokindustrie zich niet zal beperken tot het populaire voetbal, maar dat match fixing ook een vlucht zal nemen in andere sporten. De regelmatige omkoopschandalen in het voorheen keurige cricket ondersteunen de gedachte van de IOC-voorman, die als de dood is dat zijn Olympische Spelen besmet zullen raken. Het IOC denkt na over maatregelen, die moeten voorkomen dat atleten in de verleiding komen hun wedstrijden te verkopen. Het Olympisch Comité sprak al hardop over ‘financial whereabouts’, waarin sporters inzicht moeten geven in hun financiële handel en wandel.

Daarmee wil IOC deze vorm van foul play op een vergelijkbare wijze bestrijden als dopingfraude. In de dopingstrijd zijn ‘whereabouts’ inmiddels een bekend fenomeen – niet altijd tot tevredenheid van de sporters, die zich beperkt voelen in hun privacy. Ondanks dit offer van de sporters is het systeem van ‘whereabouts’ niet waterdicht. De toenemende vraag van het publiek, organistoren, media en sponsors naar spektakel en wereldrecords verhoogt de druk op sporters om het niet zo nauw te nemen met de regels. De concurrentie in de doorontwikkelde, gemondialiseerde topsport is zo moordend, dat sommige sporters zich blijkbaar gedwongen voelen naar hulpmiddelen te grijpen om zo de kans te vergroten dat hun levenslange trainingsarbeid uitbetaald wordt in glimmende medailles en klinkende munt.

Doping is en blijft een groot zorgenkind in de sport. Zolang menig winnaar van een wielerwedstrijd pas wordt aangewezen na laboratoriumtests en rechtszaken, de prestaties in de atletiek onmenselijk lijken en voorheen brave sporters als turners zich aan verboden middelen vergrijpen, zal het vertrouwen in eerlijke sport verder ondermijnd worden.

Daarmee vormen dopinggebruik en illegaal gokken de kern van de fair play crisis, waarin het vertrouwen van de sportconsument op het spel staat. In Bulgarije is al te zien waar dat toe kan leiden. Het publiek blijft massaal weg bij de nationale voetbalcompetitie. De toeschouwers kunnen niet meer vertrouwen op een eerlijke sportieve strijd en besteden hun aandacht en geld liever aan andere zaken.

Het vervolg van dit artikel is te lezen op dit blog:

– deel 2: Governance crisis

– deel 3: Financial crisis

De drie delen verschenen als één artikel in Sport & Strategie.

Getagd: Crisis, Doping, Fair play, Illegal betting, Match fixing, Topsport

Posted in: Opinie, Sport en politiek